ZİHİNSEL MEŞGULİYET: TAMAMLANMAMIŞ İŞLER
Günlük hayatta çoğumuz yarım kalmış bir iş, tamamlanmamış iletişimler, cevap alınmamış bir mesaja zihinsel olarak takılarak o anların senaryosunu kafamızdan tekrar tekrar canlandırabiliriz. Bu durum odaklanma problemi ya da dikkat dağınıklığından farklı bir durumdur. Bu durum psikoloji literatüründe karşılığı olan zeigarnik etki yani tamamlanmamış işler olarak adlandırılmaktadır.
ZEİGARNİK ETKİSİ NEDİR?
Bu kavrama göre insanların tamamlanmamış işleri tamamlanmışlardan daha iyi hatırlanmakta hatta sık sık hatırlanmaktadır. Tamamlanmamış durumlara dair bilişsel süreçlerle ilgili görev ya da görevler tamama erdirilene kadar aktif kaldığını ve bu nedenle zihinsel olarak adeta “açık bir sekme” olarak kaldığı belirtilmiştir.
Bitirilmemiş işler, zihinsel olarak sona ermemiş kısır döngülere benzetilebilir. Beyin,
tamamlanmamış durumları rahatsız edici bir unsur olarak algılamakta ve çözüm için tetikte kalmaktadır. Bu durumun neticesinde o hatıralarla ilgili ya da onlarla ilgili gündelik hayattaki benzer olaylara dair kaygı, dikkat dağınıklığı ve yetersizlik duygusu oluşabilmektedir. Zeigarnik etkisinin olumsuz yanlarının olmasının yanı sıra motivasyonu da artırabilen bir yanı da bulunabilmektedir. Bazı hallerde kişi, sadece başladığı için bir işi bitirme yönünde daha güçlü bir arzu duyabilmektedir. O iş kişi için bir tutku ya da yaşamın bir parçası olarak hedef olabilir ve odaklanmayı artırabilir.
Bu etki özellikle eğitimle ilgili erteleme, iş hayatında artan yorgunluk, kişilerarası
uyuşmazlıklar gibi birçok alanda açığa çıkabilmektedir. Bahsi geçen ya da kişinin hayatında bir zamanlar temas ettiği durumlarda tamamlanmayan görevlerin zihinde aldığı yer artmaya başladıkça bilişsel yük artmakta ve hayatın farklı alanlarında verimli olma ihtimali azalabilmektedir. Bitirilmemiş işler psikolojik yük oluşturabiliyor olsa da bu durum kazanılabilecek farkındalıkla yönetilebilir. Kendimize görev olarak addettiğimiz durumları ya da işleri bütün olarak görmek zor oluyorsa onları küçük parçalara ayırmak faydalı bir adım olabilmektedir. Not alarak görev listeleri oluşturmak olayalara daha derli toplu yaklaşmayı sağlayabilir. Bazen de bazı işleri istemli olarak tamamlamadan bırakmak zihinsel olarak rahatlatabilir. Şu noktaya dikkat etmek gerekir: Bazen bir şeyi tamamlamak kadar, onun artık tamama erdirilemeyeceğini kabul etmek de güçlü bir zihinsel karar olabilir. Zihin, finallere ya da sezon finallerine ihtiyaç duyabilmektedir bu finallerle sona varmayı sağlamak kişinin ellerindedir.